Thị trường sơ cấp và thứ cấp là gì? Đặc điểm, chức năng và mối quan hệ giữa hai thị trường

Chức năng của thị trường chứng khoán

Chức năng của thị trường chứng khoán sơ cấp

Thị trường chứng khoán sơ cấp có chứng năng quan trọng nhất đó là huy động vốn cho nền kinh tế. Trong đó tổ chức phát hành đóng vai trò là người đi huy động vốn, còn người mua các sản phẩm chứng khoán (cổ phiếu, trái phiếu,…) đóng vai trò là nhà đầu tư.

Chính phủ hoặc Chính quyền địa phương thông qua việc phát hành trái phiếu để huy động dòng tiền nhàn rỗi từ các cá nhân, tổ chức để giải quyết vấn đề thiếu hụt ngân sách, huy động vốn để phục vụ các mục đích cộng đồng (ví dụ như các công trình xây dựng hạ tầng cơ sở hay phúc lợi cộng đồng). Còn doanh nghiệp có thể phát hành trái phiếu hoặc cổ phiếu để huy động vốn nhằm phát triển kinh doanh của doanh nghiệp. Tất cả dòng tiền bán từ các sản phẩm trên sẽ thuộc về tổ chức phát hành.

Chức năng của thị trường chứng khoán thứ cấp

Thị trường chứng khoán thứ cấp có vai trò là nơi giao dịch chứng khoán nhằm đảm bảo tính thanh khoản của các sản phẩm chứng khoán đã phát hành trên thị trường sơ cấp. Nhà đầu tư có thể tự do mua bán chứng khoán trên thị trường này và thu lợi nhuận từ việc nhận cổ tức, trái tức hoặc giao dịch để ăn chênh lệch giá thị trường. Dòng tiền gia tăng trên thị trường này không làm tăng lượng vốn đầu tư cho doanh nghiệp nhưng thực tế doanh nghiệp vẫn có lợi vì gia tăng định giá doanh nghiệp.

Đặc điểm của thị trường

Thị trường chứng khoán sơ cấp là thị trường hoạt động không liên tục, thị trường này chỉ hoạt động khi có đợt phát hành các sản phẩm chứng khoán mới từ các chủ thể đăng ký phát hành.

Tuy nhiên đặc điểm của thị trường chứng khoán thứ cấp là giao dịch liên tục và có tính cạnh tranh cao. Bản chất của việc giao dịch là các nhà đầu tư chuyển giao quyền sở hữu chứng khoán và kiếm lời từ chênh lệch giá hoặc cổ tức, trái tức.

Xét về khối lượng và nhịp độ giao dịch của hai thị trường thì thị trường sơ cấp có nhịp độ sôi động và khối lượng lớn hơn rất nhiều so với thị trường sơ cấp.

Nguyên tắc hoạt động của thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán hoạt động theo 3 nguyên tắc cơ bản: nguyên tắc trung gian, nguyên tắc đấu giá và nguyên tắc công khai.

Nguyên tắc trung gian trên thị trường thứ cấp là mọi giao dịch mua bán chứng khoán đều phải thực hiện qua trung gian là tổ chức hoặc cá nhân (còn gọi là giao dịch qua môi giới). Các nhà môi giới sẽ có vai trò tư vấn đầu tư và thực hiện các lệnh giao dịch mua bán và nhận hoa hồng từ nhà đầu tư.

Nguyên tắc đấu giá trên thị trường thứ cấp là giá chứng khoán được xác định thông gia việc đấu giá giữa các lệnh mua bán trên thị trường. Có hai hình thức chủ yếu là đấu giá trực tiếp và đấu giá tự động.

• Đấu giá trực tiếp được thực hiện khi các nhà môi giới gặp nhau trực tiếp trên sàn giao dịch và đấu giá.

• Đấu giá tự động là việc các nhà môi giới nhập giá vào hệ thống của Sở giao dịch chứng khoán, hệ thống này sẽ tự động tính toán và xác định mức giá thị trường mà có khối lượng giao dịch khớp cao nhất. Đấu giá tự động thường được áp dụng trong các phiên ATO, ATC.

Nguyên tắc công khai trên thị trường thứ cấp: Tất cả các hoạt động trên thị trường chứng khoán cần công khai minh bạch. Sở giao dịch công bố đầy đủ thông tin về giao dịch, tổ chức niêm yết phát hành sản phẩm chứng khoán công khai đầy đủ thông tin theo luật pháp định kỳ.

Mối quan hệ giữa thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp

Thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp có mối quan hệ nội tại không thể tách rời. Vai trò của thị trường chứng khoán sơ cấp là cơ sở, tiền đề để lưu thông chứng khoán trên thị trường thứ cấp. Còn vai trò của thị trường chứng khoán thứ cấp là để lưu thông lượng chứng khoán được phát hành trên thị trường tới các nhà đầu tư tổ chức và cá nhân.

Vậy thị trường sơ cấp hay thứ cấp quan trọng hơn? Rất khó có thể đánh giá vai trò của thị trường nào quan trọng hơn bởi vai trò, mục tiêu của hai thị trường không thể tách rời. Thị trường sơ cấp cung cấp chứng khoán để lưu thông trên thị trường thứ cấp. Ngược lại, nếu không có thị trường thứ cấp thì thị trường sơ cấp cũng khó vận hành thuận lợi.

Việc phân định hai cấp của thị trường chứng khoán có ý nghĩa rất quan trọng trong quá trình tiếp cận thị trường vốn và vận hành ổn định thị trường chứng khoán ở Việt Nam hiện nay.