Khi thị trường tiền điện tử ngày càng trở nên phổ biến, thì cũng là lúc cuộc chơi trở nên khó nhằn hơn bao giờ hết, dự án mọc lên như nấm sau mưa. Theo thống kê của Coinmarketcap, tính đến đầu tháng 4 năm 2023, thị trường có hơn 9000 dự án đang hoạt động. Với một lượng dự án khổng lồ như vậy, làm thế nào để chúng ta không đầu tư lầm vào các dự án kém chất lượng, các dự án scam? “DYOR” là phương thức đúng đắn nhất để giúp bạn tránh được điều này.
Dyor là gì?
Dyor là từ viết tắt của ”Do your own research”. Ý của cụm từ này là bạn cần tự nghiên cứu một vấn đề mà bạn tiếp nhận chúng thông qua các phương tiện truyền thông hoặc một ai đó.
Trên thực tế, cụm từ này đã xuất hiện từ năm 2016 – 2017, thời điểm mà các ICO và các trò pump – dump tràn ngập thị trường. Tuy nhiên, mãi đến năm 2022, năm mà hàng loạt các thực thể lớn như Luna, FTX, Alameda,… phá sản vì những trò mờ ám của họ phía sau tấm màn, thì Dyor mới thực sự trở nên phổ biến hơn bao giờ hết.
Nguyên nhân nào khiến cụm từ này ngày càng phổ biến và được cho là “kỹ năng sinh tồn” trong thế giới tiền điện tử?
Dyor quan trọng như thế nào trong thế giới tiền điện tử?
Như bạn đã thấy, ngành tiền điện tử có rất nhiều dự án đang hoạt động, đầy rẫy các chuyên gia, KOL hàng ngày lên các mạng xã hội để quảng bá dự án. Ý tôi ở đây không phải nói rằng bạn đừng tin vào nhóm người này, vì thực sự, nhiều người rất có tâm, họ luôn chuyên nghiệp trong việc lọc ra những dự án tốt để giới thiệu đến cộng đồng. Thế nhưng cũng không ít người trong số này chỉ nhận tiền và đi shill các dự án kém chất lượng. Vì thế, bạn cần Dyor để lọc lại những dự án đang được quảng bá đấy có thực sự tốt như họ đang nói hay không.
Ngoài ra, Dyor sẽ giúp bạn có thêm kiến thức về những trò lừa đảo, từ đó tránh được các cạm bẫy mà những kẻ lừa đảo giăng ra hòng chiếm đoạt tài sản của bạn.
Do đó, Dyor thực sự quan trọng đối với các nhà đầu tư, vì chúng gần như quyết định khoản đầu tư của bạn có thể sinh lời hay không và giúp bạn tránh được những trò lừa đảo.
Làm thế nào để Dyor hiệu quả?
Sau đây là các bước cơ bản theo thứ tự trong việc thực hiện Dyor:
Phân tích các kênh truyền thông xã hội
Đây là bước phân tích đầu tiên và dễ dàng nhất để mở đầu việc xem xét một dự án, vì chúng sẽ cho bạn biết liệu dự án còn hoạt động hay không và lượng tương tác với cộng đồng thế nào.
Các dự án tiền điện tử sẽ luôn có các kênh Twitter, Telegram, Discord; một số dự án sẽ có thêm Facebook, Youtube. Tuy nhiên, bạn chỉ cần chú trọng ba kênh gồm Twitter, Telegram, Discord vì đây là các kênh phổ biến nhất trong thế giới crypto.
Với Twitter, bạn cần kiểm tra:
- Những người có sức ảnh hưởng lớn trong ngành như các CEO sàn giao dịch, các KOL mà bạn đánh giá là những người luôn đưa ra những quan điểm chân thật, thẳng thắn có đang theo dõi dự án hay không.
- Số lượng tweet và nội dung tweet: Giả sử một dự án được thành lập vào năm 2021, nhưng đến năm 2023 chỉ mới đăng khoảng vài chục tweet thì bạn cần đặt một câu hỏi ngay rằng “vì sao lại có ít tweet như vậy trong 3 năm, họ đã làm những gì trong thời gian qua?”. Tiếp sau đó bạn cần kiểm tra một lượt các nội dung tweet, xem liệu họ có thường xuyên cập nhật lộ trình, thành tựu của dự án cũng như mức độ tương tác của cộng đồng. Không ít các dự án họ đăng rất nhiều tweet, có rất nhiều lượt theo dõi nhưng ngược lại, mức độ tương tác với cộng đồng lại không thực sự tốt.
Với Telegram, đây là nơi các dự án rất dễ mua các lượt “tham gia ảo”, vì thế việc xem lượng người dùng thường không chính xác bằng việc xem lượt tương tác, trò chuyện trong nhóm. Discord cũng thế.
Tuy nhiên, việc phân tích các kênh truyền thông xã hội chỉ thích hợp với các dự án đã hoạt động từ 6 tháng trở lên. Với các dự án mới ra mắt thì việc phân tích này thường chỉ mang tính tham khảo, khó có thể cho chúng ta những thông tin chính xác.
Phân tích cơ bản
Đây là bước phân tích rất quan trọng trong Dyor, vì bước này gần nhất sẽ khắc họa hơn một nửa bức tranh tổng thể về dự án bạn quan tâm, dù đó là một dự án mới hay là dự án đã hoạt động lâu năm.
Trong mảng phân tích này, bạn cần lưu ý các yếu tố sau:
White Paper
Điểm khởi đầu của một dự án phải là trang web và White Paper – nơi có các thông tin quan trọng về quy trình phát triển của dự án, các cơ hội tiềm năng và tiện ích. Nếu dự án bạn đang quan tâm không có White Paper thì đây là dấu hiệu cho thấy chúng có thể là “chiếc bánh vẽ” hoặc một dự án rác.
Đội ngũ phát triển
Đầu tiên bạn cần xem xét quy mô của dự án. Nếu đội ngũ chỉ có khoảng 2 đến 3 người thì dự án sẽ có nguy cơ gặp thất bại khi có một thành viên bỏ cuộc.
Tiếp theo, bạn cần xét đến việc các thành viên có công khai danh tính không? Họ có kinh nghiệm trong blockchain, tiền điện tử, khoa học máy tính, tài chính hoặc các ngành có liên quan không. Bạn có thể kiếm thêm các thông tin về họ trên LinkedIn và trên Twitter của chính họ.
Lộ trình và tầm nhìn của dự án
Tầm nhìn, vấn đề dự án muốn giải quyết là một yếu tố giúp bạn có thể đánh giá chúng có tiềm năng hay không. Ở bước này, bạn cần giải quyết các câu hỏi như “dự án đang giải quyết vấn đề chưa có giải pháp hay đang làm những điều mà có rất nhiều dự án khác đã làm?”; “Lợi thế cạnh tranh của họ là gì và họ có đối thủ nào hay không?”; “Công nghệ của họ đang theo đuổi liệu có lỗi thời hay không?”.
Về lộ trình, bạn cần quan sát xem liệu dự án có hoàn tất đúng lộ trình theo thời gian đã cam kết hay không. Việc không đi theo đúng thời hạn, thiếu lộ trình có thể được xem là dấu hiệu cảnh báo đáng quan ngại.
Tokenomics
Tokenomics là nơi bao hàm các yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị của token và là nơi chứa thông tin xác định khả năng tồn tại lâu dài bền vững của dự án.
Dưới đây là một số thông tin chính cần xem xét:
- Tổng nguồn cung: Theo lý thuyết, một dự án có nguồn cung giới hạn sẽ giúp giá trị token tăng lên trong tương lai, vì điều này mang đến sự khan hiếm token, dẫn đến cung không đủ cầu. Ngược lại, nếu nguồn cung không được giới hạn thì giá token trong tương lai có thể không tăng nhiều và gây ra lạm phát.
- Phân bổ / phân phối token: Ở đây, bạn cần lưu ý lượng token được phân phối cho chủ sở hữu dự án, các nhà đầu tư ban đầu bao nhiêu phần trăm; Lượng phân bổ cho các đợt airdrop, IEO, IDO bao nhiêu phần trăm và thời gian khóa token thế nào. Từ đó bạn có thể dự đoán được liệu token có thể bị xả hàng loạt sau các đợt huy động vốn hay không.
- Kế hoạch giảm phát: Sau một thời gian phát hành token, vấn đề lạm phát khó có thể tránh khỏi. Vậy liệu dự án đã có kế hoạch giảm phát như đốt / khóa token vĩnh viễn hay chưa?
- Tiện ích của token: Token được sử dụng để làm gì? Chúng có bất kỳ tiện ích nào trong hệ sinh thái hay không?
- Khối lượng và thanh khoản giao dịch: Khối lượng giao dịch token trên thị trường thấp hay cao sẽ phản ánh rõ nét nhất về mức độ của người tham gia vào dự án. Bên cạnh đó, bạn cần đảm bảo token bạn muốn đầu tư có tính thanh khoản tốt để có thể thuận lợi trong việc mua-bán.
Báo cáo kiểm toán của bên thứ ba
Việc các dự án trong ngành tiền điện tử thường xuyên bị tấn công chưa bao giờ có hồi kết. Vì thế, bạn cần tìm hiểu xem dự án bạn đang quan tâm đã được kiểm toán bởi một bên thứ ba uy tín như Certik, Hacken hay Quantstamp chưa. Vì các cuộc kiểm toán này liên quan đến việc kiểm tra các dòng mã, tìm kiếm các lỗ hổng bảo mật tiềm ẩn.
Tuy nhiên, bạn cần lưu ý rằng việc đã kiểm toán không đồng nghĩa là dự án hoàn toàn an toàn, vì có những trường hợp mã độc được thêm vào sau khi báo cáo được phát hành.
Investor / Backer lớn, có uy tín
Thường các quỹ lớn, các công ty đầu tư nổi tiếng sẽ luôn tìm kiếm và rót vốn vào các dự án họ xem là tiềm năng, có thể mang đến đột phá cho ngành, dẫn đầu xu hướng. Vì thế, đây là một yếu tố khác để bạn đánh giá tương lai dự án bạn muốn đầu tư.
Phân tích trên chuỗi (on-chain)
Phân tích on-chain rất đa dạng và rộng lớn, vì thế khó có thể bao quát hết tất cả trong mục này. Tuy nhiên, sau đây là các thông tin quan trọng bạn cần lưu ý hàng đầu khi Dyor:
- Tổng giá trị bị khóa (TVL): Một dự án có TVL càng cao thì có thể chứng tỏ đây là dự án đang được nhiều nhà đầu tư sử dụng và có tiềm năng phát triển trong tương lai. Bạn có thể tìm thấy thông tin này tại Token Terminal hoặc trên chính website của dự án.
- Số lượng địa chỉ ví hoạt động: Số lượng ví hoạt động càng cao là dấu hiệu cho thấy có nhiều nhà đầu tư đang giao dịch hoặc hold, từ đó có thể ước lượng tiềm năng giá trong tương lai.
- Ví của team Dev, nhà đầu tư: Qua thông tin này, bạn có thể tra cứu liệu dự án đã từng có hành động xả token ra thị trường hay chưa.
Bên cạnh đó, bạn có thể sử dụng các công cụ chuyên cung cấp dữ liệu như:
- Coinmarketcap, Coingecko để tìm thêm các thông tin khác như token đã được niêm yết trên sàn nào, khối lượng giao dịch trong 24 giờ,…
- Github để tra cứu các bản cập nhật về dự án.
- DeFiLlama để tiếp cận các thông tin của những dự án liên quan đến NFT, DeFi.
- Dextools – bộ công cụ phân tích kỹ thuật và theo dõi thông tin về các dự án DeFi.
Phân tích kỹ thuật
Việc phân tích kỹ thuật sẽ giúp bạn dự đoán được biến động giá ngắn và dài hạn của token, đồng thời xác định được khi nào nên mua và bán thông qua các mô hình nến, biểu đồ giá, chỉ báo,…
Nhưng để làm tốt mảng này bạn cần nắm thật vững kiến thức phân tích biểu đồ. Thực tế, mảng phân tích kỹ thuật luôn rất khó để thực hiện, kể cả đối với những người đã có kinh nghiệm. Tuy nhiên, bạn có thể theo dõi các chuyên gia phân tích để có thể bù đắp lỗ hổng này.
Đọc tin tức
Bên cạnh đưa ra các phân tích thì việc cập nhật tin tức thường xuyên là điều không thể thiếu, vì đây là một thị trường còn non trẻ, do đó giá token thường chịu ảnh hưởng bởi các tin tức hàng ngày.
Vì thế, việc liên tục cập nhật tin tức có thể giúp bạn thay đổi chiến lược đầu tư của mình sao cho hợp lý.
Kết luận
Dyor là công việc cần bạn phải bỏ ra rất nhiều thời gian. Tuy nhiên, điều này lại mang đến cho bạn rất nhiều thứ như:
- Mở rộng quan điểm, tầm nhìn của bạn
- Mang đến khả năng đầu tư thành công cao hơn
- Có thêm nhiều kiến thức trong lĩnh vực tiền điện tử, từ đó mang đến cho bạn nhiều cơ hội kiếm tiền hơn, luôn bắt kịp xu hướng
- Tránh được các thủ đoạn lừa đảo từ scammer
Bên cạnh đó, sau khi thực hiện Dyor, việc đưa ra kết luận dự án có tiềm năng hay không phải dựa trên tất cả các yếu tố gồm phân tích cơ bản, phân tích on-chain, phân tích các kênh truyền thông,… Bạn không nên vì một yếu tố tốt mà bỏ qua các yếu tố còn lại trước khi đưa ra quyết định đầu tư.
Hi vọng bài viết này đã cung cấp đủ cho bạn một tầm hiểu biết nhất định về mức độ quan trọng của Dyor. Điều cuối cùng bạn cần nhớ rằng, trách nhiệm đối với các quyết định đầu tư thuộc về bạn. Vì vậy, hãy chắc chắn rằng bạn đã cân nhắc tất cả các thông tin một cách cẩn thận trước khi đưa ra bất kỳ quyết định cuối cùng nào.
