Quyền chọn bán (Put Option)
Khái niệm
Quyền chọn bán trong tiếng Anh là Put Option.
Quyền chọn bán được định nghĩa như sau: một quyền chọn bán cho người mua sở hữu quyền được bán tài sản cơ sở tại một giá cố định cho người bán quyền chọn bán. Đổi lại, người mua quyền phải trả cho người bán một khoản phí. Người bán quyền có nghĩa vụ phải trả cho người bán một khoản phí. Người bán quyền có nghĩa vụ phải mua tài sản khi người mua thực hiện quyền (nghĩa là bán tài sản).
Khái niệm liên quan
Người mua quyền chọn bán (Put buyer): có quyền (những không phải nghĩa vụ) được bán tài sản cơ sở cho người bán quyền chọn tại một mức giá thực hiện xác định (Y). Đổi lại, người mua quyền chọn bán phải trả một khoản phí (P) cho người bán quyền.
Thị giá tài sản cơ sở càng thấp thì lợi nhuận của người mua quyền càng cao. Ví dụ: nếu giá cổ phiếu MSFT rớt xuống còn S = 23 USD/cổ phiếu, người mua quyền có thể mua cổ phiếu ngoài thị trường tại giá 23 USD/cổ phiếu và bán lại cho người bán quyền tại giá thực hiện X = 25 USD/cổ phiếu.
Sau khi trừ đi phí phải trả, lợi nhuận của người mua quyền chọn bán là: 25 – 0,37 – 23 = 1,63 USD/cổ phiếu. Nếu giá cổ phiếu tăng, người mua quyền có khả năng bị lỗ. Nếu giá cổ phiếu tăng cao hơn giá thực hiện (S > X) thì người mua quyền sẽ không thực hiện quyền chọn. Kết quả là họ sẽ chịu một khoản lỗ tối đa là bằng khoản phí (P) mà họ đã trả khi mua quyền chọn bán.
Người bán quyền chọn bán (Put writer): người bán hay người viết quyền chọn bán nhận được một khoản phí để đổi lại phải sẵn sàng mua tài sản cơ sở ở mức giá thực hiện nếu người mua quyền thực hiện quyền.
Khi giá cổ phiếu tăng, người viết quyền chọn bán có khả năng có lời. nếu giá cổ phiếu tăng cao hơn giá thực hiện X thì người mua quyền chọn bán sẽ không thực hiện quyền. Khi đó, lợi nhuận của người viết quyền chọn bán tối đa là khoản chi phí (P = 0,37 USD).
Khi giá cổ phiếu giảm, người viết quyền chọn bán có khả năng lỗ lớn. Nếu giá cổ phiếu cơ sở giảm thấp hơn giá thực hiện (S < X), người mua sẽ thực hiện quyền, buộc người bán phải mua cổ phiếu tại giá thực hiện (X = 25 USD) trong khi thị giá của cổ phiếu chỉ là S (S = 23 USD). Giá cổ phiếu càng thấp thì người bán quyền chọn bán càng lỗ.
Lưu ý: người sở hữu quyền chọn có 3 cách để tất toán: Một là nếu xét thấy việc thực hiện quyền chẳng bao giờ mang lại lợi nhuận (out of the money) thì có thể để quyền đáo hạn mà không được thực hiện.
Hai là nếu điều kiện thuận lợi hay nói cách khác là quyền chọn có lợi nhuận nếu thực hiện (in the money) thì người đó có thể làm ngược lại nghĩa là bán quyền chọn trên cùng tài sản cơ sở, cùng giá thực hiện vào ngày đáo hạn. Ba là thực hiện quyền theo các điều khoản của hợp đồng nếu điều kiện thuận lợi.
(Tài liệu tham khảo: Giáo trình Thị trường tài chính và các định chế tài chính, NXB Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh)
