Nhắc đến cụm từ tâm lý thị trường, chắc hẳn những người mới sẽ không khỏi ngạc nhiên khi một khái niệm mang tính trừu tượng này lại tác động không nhỏ đến hành trình kiếm lợi nhuận của các nhà đầu tư. Tâm lý thị trường có thể hiểu đơn giản là bao gồm một số người chơi khác nhau, hầu hết đều là người thật, họ có tâm lý chuyển biến không ngừng. Thị trường tài chính được điều khiển bởi những cảm xúc, đây là nơi mà các nhà giao dịch hiểu biết kiếm tiền. Bài viết dưới đây sẽ giúp các bạn hiểu về khái niệm và các loại chỉ số tâm lý thị trường, cách phân biệt và chu kỳ của nó.
Tâm lý thị trường là gì?
Tâm lý thị trường là gì?
Thuật ngữ tâm lý thị trường hay trong tiếng Anh là Market Sentiment dùng để chỉ tâm lý của thị trường trong phiên giao dịch hiện tại. Chúng ta có thể so sánh tâm lý của thị trường đối với tâm trạng của con người. Tâm lý thị trường có thể thay đổi nhanh chóng bởi rất nhiều lý do khác nhau, vì nó bị tác động bởi các suy nghĩ, cảm xúc và hành động.
Ngoài ra, mỗi nhà giao dịch đều có những quan điểm hoặc có cách giải thích riêng của họ về cách mà thị trường di chuyển. Mọi ý nghĩ, ý kiến của các nhà giao dịch được chỉ ra bởi các lệnh mua vào và bán ra, từ đó định hình tâm trạng chung của thị trường.
Khi tâm lý thị trường diễn ra tích cực thì sẽ tạo ra xu hướng tăng giá thường được coi là thị trường tăng giá Bullish. Ngược lại, sẽ là xu hướng giảm khi giá liên tục giảm Bearish. Do đó, tâm lý thị trường bao gồm các ý kiến và cảm xúc cá nhân của tất cả các nhà giao dịch và các nhà đầu tư trên thị trường tài chính. Hay nói cách khác, đây là mức trung bình về cảm giác của những ai đang tham gia vào giao dịch trên thị trường.
Nói tóm lại, tâm lý thị trường chính là cảm giác tổng thể của các nhà đầu tư và các nhà giao dịch có liên quan đến hành động về giá của một tài sản, cổ phiếu trên thị trường. Khi tâm lý thị trường tích cực và giá cả tăng lên liên tục thì có một xu hướng tăng giá xuất hiện. Ngược lại được gọi là xu hướng giảm giá khi có sự sụt giảm về giá liên tục.
Vì vậy, tâm lý thị trường được tạo ra từ quan điểm và cảm xúc cá nhân của tất cả các nhà đầu tư và nhà giao dịch trong thị trường tài chính. Hay nói cách khác, đây là mức trung bình của cảm giác đối với những người đang tham gia thị trường.
Cách để nhận biết tâm lý của thị trường
Các nhà đầu tư hãy luôn dành thời gian để khám phá thị trường tài chính toàn cầu với rất nhiều loại thông tin hữu ích được công bố và tất nhiên không phải tất cả chúng đều tác động đến thị trường ở cùng một mức độ.
Diễn biến tâm lý thị trường có thể chia thành ba dạng chẳng hạn như:
– Tuyệt vọng hay bi quan (Bearish)
– Không quan tâm (Neutral)
– Lạc quan hay hứng khởi (Bullish)
Là một nhà giao dịch, công việc của họ là đánh giá xem thị trường đang nghĩ gì. Khi các chỉ số và những dấu hiệu cho thấy thị trường sắp đi lên hoặc khi nền kinh tế sắp đi xuống thì tâm lý thị trường thường có xu hướng dẫn dắt thị trường trong thời gian ngắn hạn. Trong một khoảng thời gian ngắn, diễn biến trên thị trường hoàn toàn dựa trên tâm lý và tin tức của những nhà giao dịch.
Khi giao dịch khung thời gian lớn hơn, các nhà đầu tư cần lưu ý đến các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến tâm lý của thị trường như lịch kinh tế, tình hình cung ứng một số nguyên liệu ra thế giới, thời tiết biến đổi, công nghệ và tình hình chính trị, tiền tệ của các nước liên quan đến thị trường đầu tư, các loại nguyên liệu mà các nhà đầu tư đang kinh doanh.
Để giao dịch dựa trên tâm lý của thị trường, các bạn cần nhận thức được sự thay đổi của tâm lý thị trường. Tâm trạng này có thể thay đổi rất nhanh chóng do có nhiều loại tin tức. Có thể là các dữ liệu phát hành, các loại báo cáo, thay đổi chính trị hoặc sự kiện bất ngờ. Về cơ bản, các nhà đầu tư luôn có cơ hội để giao dịch khi tâm lý thị trường thay đổi. Hãy nhớ rằng việc sử dụng phương pháp tâm lý đối với thị trường đầu tư sẽ không cho phép họ xác định các điểm vào và ra cho mỗi giao dịch.
Cách đo chỉ số tâm lý thị trường trong giao dịch
Cách đo chỉ số tâm lý thị trường chứng khoán
Chỉ số VIX
VIX là một chỉ số khá phổ biến được sử dụng nhiều trên các nền tảng giao dịch quyền chọn. Đây là thước đo kỳ vọng của rất nhiều nhà đầu tư cũng như các xu hướng ngắn hạn mới nổi. Chỉ số VIX này cũng mô tả về giá cả cổ phiếu của chỉ số S&P 500. Chỉ số VIX của Đức được tính từ giá trung bình của S&P500 và thường được biểu thị bằng phần trăm, mô tả hướng tương lai của thị trường.
Chỉ báo tâm lý thị trường
Dữ liệu thị trường luôn là nguồn thông tin vô cùng quan trọng để đánh giá tâm lý trên thị trường tài chính. Do đó, số lượng giao dịch trên CFTC thường được giám sát rất chặt chẽ. Ngoài ra, đặc biệt hãy chú ý đến báo cáo thông tin về các giao dịch hợp đồng chưa được tiết lộ trên sàn giao dịch. Thông tin này cho thấy những loại đồng tiền nào hiện đang thống trị trên thị trường.
Sàn FX xuất hiện đã cập nhật thông tin chi tiết về số lượng giao dịch và hướng di chuyển của tiền tệ. Sau đó, thị trường tài chính được phân phối và sẽ không có nền tảng giao dịch nào đủ lớn để tổng hợp dữ liệu giao dịch từ khắp nơi trên thị trường thế giới.
Chỉ số All Bull and Bear
Đây là cách cung cấp dữ liệu từ một cuộc khảo sát sau nhiều sinh ra ở Phố Wall thực hiện. Mỗi khi đến thời điểm là cuối tuần thì nhà đầu tư chỉ cần trả lời một số câu hỏi đơn giản, kết quả sau đó sẽ được tổng hợp lại và cung cấp công khai. Khảo sát tâm lý này là nguồn thông tin quan trọng giúp các nhà đầu tư dự đoán được chu kỳ tâm lý thị trường.
Cuối cùng, xu hướng giảm dừng lại khi biến động giá giảm và thị trường ổn định. Thông thường, thị trường chảy qua các chuyển động đi ngang trước khi cảm giác hy vọng và lạc quan bắt đầu xuất hiện trở lại. Thời kỳ đi nhanh như vậy còn được gọi là giai đoạn tích lũy.
Chỉ số sợ hãi và tham lam CNN
Chỉ số CNN này không dựa vào các kết quả khảo sát như của chỉ số All Bull and Bear. Thay vào đó, CNN lại sử dụng đến những dữ liệu liên quan khác, đơn cử là các chỉ số VLX. Kết quả của chỉ số này sẽ tính theo thang điểm từ 0 lên 100. Nếu như thang điểm này càng cao lại càng phản ánh rõ mức độ tham lam của các nhà đầu tư, ngược lại điểm càng thấp lại càng cho thấy mức độ sợ hãi của các nhà đầu tư vào thời điểm đó.
Tâm lý thị trường của XTB
Sàn XTB hiện đang cung cấp trên nền tảng xStation 5, cho phép các nhà đầu tư đánh giá tâm lý thị trường một cách khách quan nhất. Việc đầu tiên các nhà đầu tư cần làm đó là đăng ký một tài khoản trên sàn XTB. Đăng nhập vào tài khoản này và tìm đến phần tâm lý thị trường tích cực có sẵn trong phần phân tích thị trường.
>> Xem thêm: Fomo là gì?
Chu kỳ tâm lý thị trường
Thị trường thường bắt đầu tăng sau khi trải qua quá trình suy giảm và chán nản. Lúc này các nhà đầu tư bắt đầu nghĩ tới việc đầu tư dài hạn, nhưng lúc này tâm lý sợ hãi và hoảng loạn sẽ không còn nữa mà thay vào đó là sự bình thản và hy vọng vào những biến đổi của thị trường theo chiều hướng tích cực.
Ngược lại khi thị trường rơi vào trạng thái suy thoái, khủng hoảng, mà những ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động kinh doanh trên thị trường.
Người bán thì muốn bán được thật nhiều hàng hóa, cung ứng thật nhiều dịch vụ để thu lại được doanh thu cao, còn người mua thì muốn mua được hàng hóa thỏa mãn nhu cầu của mình nhưng giá thành cần phải hợp lý. Khi một trong các bên thỏa mãn tâm lý bán hàng và mua của mình thì cảm xúc cũng thay đổi theo chiều hướng tích cực giúp hoạt động giữa các bên thị trường diễn ra hiệu quả.
Nhìn chung chu kỳ tâm lý thị trường thường phản ánh tâm lý, cảm xúc của các nhà đầu tư và các nhà giao dịch hàng hóa đối với giá của tài sản trên thị trường mà họ đang đầu tư hoặc đang quan tâm và chuẩn bị đầu tư hình thành một vòng lặp, mỗi một cung bậc cảm xúc thường thể hiện sự tương ứng với các mức độ, các góc độ tích cực hay tiêu cực của thị trường. Những tâm lý, cảm xúc này sẽ diễn ra theo vòng quay theo các mức độ khác nhau với xu hướng tăng và xu hướng giảm.
Các chu kỳ tâm lý thị trường
Chu kỳ tâm lý thị trường
Hoài nghi
Ở giai đoạn đầu này, tâm lý nhà đầu tư không thật sự tin tưởng, nghi ngờ về các dấu hiệu tăng trưởng của thị trường sau một khoảng thời gian dài chứng kiến quá trình thị trường đi xuống. Thị trường có sự tăng trưởng nhẹ nhưng phần đông nghĩ đây là sự tăng trưởng giả và không tin thị trường có thể tăng trở lại. Cụ thể điển hình như sau khi thị trường đạt đỉnh vào năm 2017 thì trong hai năm 2018 và 2019 chứng kiến tăng trưởng lại mức ban đầu nhưng sau đó lại bị kéo xuống.
Hi vọng
Sau khi có sự khôi phục và tăng trưởng nhẹ, các nhà đầu tư bắt đầu có hy vọng, mong chờ và ấp ủ niềm tin mới về việc thị trường sẽ tăng trưởng trở lại nhưng niềm tin này cũng chưa chắc chắn. Trong giai đoạn này, giá thị trường bắt đầu có những đợt tăng trưởng mạnh mẽ, cũng như các đợt điều chỉnh giá nhưng cuối cùng thì thị trường vẫn tiếp tục tăng trưởng.
Lạc quan
Sau khi điều chỉnh lại, thị trường vẫn tiếp tục tăng trưởng trong thời gian dài hơn. Các nhà đầu tư bắt đầu lạc quan hơn với những suy nghĩ tích cực về một kỳ tăng trưởng tiếp theo nhưng vẫn còn lo sợ ít nhiều về giá sẽ bị điều chỉnh qua lại một lần nữa.
Ví dụ điển hình là năm 2020 khi Bitcoin đạt 20.000 USD và vượt qua đỉnh cũ của năm 2017, nhiều tổ chức đầu tư bắt đầu đổ tiền vào thị trường.
Niềm tin
Khi giá tiếp tục tăng trưởng sau đó phá đỉnh cũ, hoài nghi về sự sụt giảm biến mất. Các nhà đầu tư lúc này tin rằng chắc chắn thị trường đang trên đà tăng trưởng. Những người đã ở trong thị trường sẽ tập trung vào đầu tư nhiều tiền hơn.
Phấn khích
Khi giá chứng khoán tiếp tục tăng cao, các nhà đầu tư có lời rất nhiều từ khoản đầu tư trước đó của mình. Nhà đầu tư lúc này trở nên phấn khích, kích thích mong muốn đầu tư của bản thân, không chỉ đầu tư một mình mà còn giới thiệu thêm với những người thân, bạn bè và các mối quan hệ kinh doanh khác.
Hưng phấn
Các nhà đầu tư mới ồ ạt lao vào thị trường để mua vào dẫn đến giá lên quá cao. Các nhà đầu tư như trở thành “thiên tài” vì sự tự tin tất cả các khoản giao dịch sẽ đều sinh lời. Giai đoạn này là đỉnh điểm của những đợt tăng trưởng. Việc dự đoán đỉnh của kỳ tăng trưởng sẽ rất quan trọng trong việc tối ưu hóa lợi nhuận. Một số nguồn dữ liệu phân tích như On-Chain rất hữu ích cho việc dự đoán định trong thị trường tiền kỹ thuật số được tổng hợp trong nhiều bài phân tích biến động thị trường.
Kiêu căng
Thị trường bắt đầu điều chỉnh đi xuống nhưng các nhà đầu tư vẫn kiêu căng tin rằng thị trường sẽ tăng mạnh trở lại sau khi điều chỉnh. Do đó, các nhà đầu tư tiếp tục mua thêm cổ phiếu.
Lo ngại
Giá tiếp tục đi xuống và không tăng trưởng trở lại sau điều chỉnh như kỳ vọng ban đầu của các nhà đầu tư. Lúc này nhiều tài khoản Magin bị thanh lý do giá xuống sâu hơn dự kiến, giá tiếp tục đi xuống mặc dù thị trường có nhiều tin tốt.
>> Xem thêm: Phiên phân phối là gì?
Phủ nhận
Ở giai đoạn này, các nhà đầu tư vẫn thường xuyên phủ nhận về sự đi xuống của thị trường vì họ tin rằng khi đã đầu tư vào những dự án tiềm năng thì không có cớ gì giá lại đi xuống nữa cả.
Hoảng loạn
Lúc này, giá vẫn thường tiếp tục đi xuống ngày càng sâu hơn và những người vẫn giữ danh mục đầu tư từ lúc giá cao đến khi bắt đầu hoảng loạn và bắt đầu cắt lỗ khoản đầu tư của mình.
Đầu hàng
Những nhà đầu tư vẫn còn giữ lại sau thời kỳ hoảng loạn vẫn thấy giá đi xuống sẽ bán toàn bộ số chứng khoán đầu tư của bản thân đang có và không muốn giữ thêm nữa.
Phẫn nộ
Những nhà đầu tư tiếp tục giữ tài sản sẽ đi vào trạng thái phẫn nộ, tức giận cao độ. Họ tức giận liên tục khi thấy thị trường đầu tư của bản thân bị sụt giảm liên tục do rất nhiều yếu tố chủ quan, khách quan khác nhau. Khi đó họ thường đặt ra những câu hỏi như tại sao vẫn còn người bán để xuống giá thấp, tin tức tốt nhưng giá vẫn xuống, tại sao Chính phủ lại không ngăn chặn việc thao túng thị trường.
Chán nản
Khi thị trường đã giảm xuống đáy và tiếp tục đi ngang liên tục, điều này sẽ khiến cho những nhà đầu tư còn lại vẫn trụ trên thị trường có thể sẽ rơi vào tình trạng buồn rầu, chán nản và từ bỏ những hy vọng về sự tăng trưởng trở lại của thị trường.
Chán nản cũng là giai đoạn cuối cùng của một chu kỳ, sau sẽ bắt đầu một chu kỳ mới bằng việc trở lại giai đoạn hoài nghi.
Các cảm xúc thay đổi như thế nào trong chu kỳ tâm lý thị trường?
Chỉ số của tâm lý thị trường chứng khoán
Đối với xu hướng tăng
Cảm xúc trong chu kỳ của thị trường sẽ tăng theo hướng tích cực khi thị trường được mở rộng, giá trị của hàng hóa tăng cao, từ đó tạo nên được bầu không khí lạc quan, các mối quan hệ trong hoạt động kinh doanh cũng trở nên tốt đẹp. Thông thường, chính những cảm xúc tích cực này dẫn đến việc các giao dịch mua vào càng gia tăng hơn và đạt được nhiều thành quả tốt.
Hiệu ứng theo chu kỳ hoặc hồi tố khá phổ biến trong chu kỳ tâm lý thị trường. Ví dụ, tâm lý thị trường tích cực hơn khi tăng giá và cũng sẽ thúc đẩy thị trường chứng khoán tăng ngày càng cao hơn nữa.
Đôi khi, một cảm giác về sự tham lam và niềm tin chiếm lĩnh thị trường dẫn đến mức độ gây ra bong bóng kinh tế. Khi đó, nhiều nhà đầu tư trở nên phi lý chí, không còn nhìn thấy giá trị thực tế mà chỉ qua một vài tài sản vì họ tin rằng thị trường sẽ tiếp tục tăng. Họ trở nên tham lam và vượt qua đà thị trường, hy vọng kiếm được lợi nhuận trong khi giá tăng quá mức, đỉnh cục bộ được tạo ra. Nhìn chung, đây được coi là một điểm rủi ro tài chính tối đa.
Trong một số trường hợp, thị trường sẽ đi ngang tại một khoảng thời gian nào đó khi các tài sản đang dần được bán, đây còn thường được gọi là giai đoạn phân phối. Tuy nhiên, một số chu kỳ thường không có giai đoạn phân phối rõ ràng và có xu hướng giảm bắt đầu ngay sau khi giá đạt đến đỉnh.
Đối với xu hướng giảm
Khi thị trường đang trong trạng thái tích cực và hàng hóa được lưu thông ổn định thì giá cả tài sản trên thị trường tăng cao khiến cho tâm trạng phấn khích có thể nhanh chóng chuyển biến thành sự hài lòng trong thầm lặng. Khi thị trường bắt đầu rẽ sang một hướng khác, giá cả của tài sản giảm mạnh do một vài lý do, tâm lý thị trường nhanh chóng chuyển sang mặt tiêu cực, nhà đầu tư tràn ngập cảm giác lo lắng, luôn luôn chối bỏ và hoảng loạn.
Trong bối cảnh này, chúng ta có thể mô tả cảm giác lo lắng của các nhà đầu tư bắt đầu đặt câu hỏi là tại sao giá giảm và điều này sớm dẫn đến giai đoạn phủ nhận và được đánh giá bởi một cảm giác không có thể chấp nhận được. Nhiều nhà đầu tư khăng khăng giữ vị thế thua lỗ của bản thân vì quá muộn để bán hoặc họ muốn tin rằng thị trường sẽ quay trở lại sớm.
Nhưng khi giá giảm hơn nữa, làn sóng bán mạnh hơn. Tại thời điểm này, nỗi sợ hãi và hoảng loạn thường dẫn đến điều được gọi là sự từ bỏ thị trường đầu tư khi những nhà giao dịch từ bỏ và bán hết số tài sản của họ ở mức gần với đáy cục bộ.
Kết luận
Như vậy có thể hiểu, tâm lý thị trường là thuật ngữ dùng để chỉ tâm lý của thị trường trong phiên giao dịch hiện tại. Các nhà đầu tư có thể so sánh tâm lý của thị trường tài chính với tâm trạng của con người. Tâm lý thị trường cũng có thể thay đổi nhanh chóng vì rất nhiều lý do khác nhau, bởi nó bị tác động thông qua các suy nghĩ, cảm xúc và hành động của con người. FTV mong rằng với những thông tin trên có thể giúp cho các bạn hiểu rõ hơn về tâm lý thị trường để nắm bắt và vận dụng hiệu quả trong quá trình giao dịch.
