Thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp đều là những nội dung căn bản nhất mà bất cứ nhà đầu tư nào khi tham gia vào thị trường này cũng cần phải nắm vững. Vậy thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp là gì? Hiểu rõ thông tin này giúp bạn hình dung được mình đang giao dịch trên thị trường nào và đặc điểm của chúng là gì.
Thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp là gì
Thị trường chứng khoán hay sàn chứng khoán là nơi diễn ra các hoạt động trao đổi, mua bán, chuyển nhượng các loại chứng khoán. Hoạt động đó được thực hiện chủ yếu tại sở giao dịch chứng khoán hoặc thông qua các công ty môi giới chứng khoán. Dựa theo tính chất của chứng khoán mà thị trường chứng khoán được phân thành hai loại đó là thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp.
Thị trường chứng khoán sơ cấp
Thị trường chứng khoán sơ cấp (Primary market) hay còn gọi là thị trường phát hành hoặc thị trường cấp một. Đây là nơi các loại chứng khoán lần đầu tiên được phát hành bởi các doanh nghiệp. Sau đó nó được bán ra thị trường với mục đích là huy động vốn đầu tư trực tiếp cho các doanh nghiệp hoặc cho chính phủ.
Tại đây nhà phát hành chứng khoán có vai trò là người cần huy động vốn, còn người mua chứng khoán đóng vai trò là nhà đầu tư. Phần lớn những cá nhân, tổ chức mua chứng khoán trên thị trường sơ cấp đều là các tổ chức lớn hay quỹ đầu tư.
Ví dụ: Công ty A cần thêm vốn để mở rộng kinh doanh và phát triển dịch vụ. Công ty A quyết định bán ra 35 % cổ phần (có nghĩa là 35% quyền sở hữu công ty). Con số 35% cổ phần sẽ được bán ra với cái tên chứng khoán mới phát hành. Hoạt động mua, bán giữa nhà đầu tư và công ty A được xem là giao dịch chứng khoán trên thị trường sơ cấp.
Có thể nói thị trường chứng khoán sơ cấp là bộ phận cấu thành hữu cơ và không thể tách rời của thị trường chứng khoán. Đồng thời nó cũng là tiền đề cho sự ra đời và phát triển của thị trường chứng khoán.
Thị trường chứng khoán thứ cấp
Thị trường chứng khoán thứ cấp (Secondary market), cổ phiếu được mua bán lại sau khi phát hành sơ cấp. Cá nhân/tổ chức mua tại thị trường chứng khoán sơ cấp sẽ tiến hành hoạt động trao đổi mua bán đối với các nhà đầu tư chứng khoán khác trên thị trường.
Chính vì thế sẽ không có tiền mới sinh ra mà chỉ là sự thay đổi quyền sở hữu cổ phiếu giữa người mua và người bán. Thị trường chứng khoán thứ cấp cũng là nơi mà các nhà đầu tư cá nhân có thể tham gia giao dịch chứng khoán.
Ví dụ: Nhà đầu tư X mua 35% chứng khoán do công ty ABC phát hành. Sau một thời gian, giá chứng khoán của công ty ABC tăng mạnh. Nhà đầu tư X quyết định bán lại cho nhà đầu tư Y để lấy khoản tiền chênh lệch. Và 35% chứng khoán này do nhà đầu tư sở hữu nên nó không tạo thêm vốn cho công ty. Giao dịch mua bán này được thực hiện thông qua trung gian là một công ty chứng khoán. Chính vì vậy, có thể nói việc mua bán chứng khoán của các nhà đầu tư nói trên được diễn ra trên thị trường thứ cấp.
Thị trường thứ cấp được chia thành bốn phân đoạn: thị trường đấu giá, thị trường tìm kiếm trực tiếp, thị trường địa lý, thị trường môi giới.
Đặc điểm thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp
Để hiểu rõ hơn thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp là gì, các bạn hãy cùng chúng tôi tìm hiểu một số đặc điểm cơ bản của từng loại thị trường này ngay sau đây:
Đặc điểm thị trường chứng khoán sơ cấp
- Công ty, doanh nghiệp huy động tiền vốn thông qua thị trường sơ cấp để đáp ứng các yêu cầu về vốn dài hạn của tổ chức/đơn vị mình. Do đó, việc đáp ứng nhu cầu trên là một đặc điểm cơ bản của thị trường chứng khoán sơ cấp.
- Thị trường sơ cấp giải quyết những vấn đề mới của chứng khoán. Vì thế tất cả các sản phẩm như: cổ phiếu, trái phiếu hoặc giấy ghi nợ, … đều được giới thiệu lần đầu tiên trên thị trường sơ cấp.
- An ninh được thả nổi trên thị trường sơ cấp trước khi đến với thị trường thứ cấp.
- Thị trường này hoạt động không liên tục, mà hoạt động chỉ khi các doanh nghiệp phát sinh nhu cầu huy động vốn.
- Giá chứng khoán trên thị trường sơ cấp là cố định và được quyết định bởi nhà phát hành. Giá chứng khoán này sẽ được in ngay trên mã chứng khoán. Như vậy nhà đầu tư sẽ được mua trực tiếp cổ phiếu từ công ty phát hành.
- Chủ thể trung gian giữa các hoạt động mua bán chứng khoán trên thị trường chứng khoán sơ cấp là ngân hàng.
- Hoạt động của thị trường sơ cấp tạo ra một kênh huy động vốn đầu tư nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của nền kinh tế. Ở thị trường này, người phát hành nhận được tiền từ việc bán chứng khoán. Các nguồn tiền nhàn rỗi trong dân cư, các tổ chức kinh tế, xã hội được chuyển thành vốn đầu tư dài hạn cho người phát hành chứng khoán.
- Những thành phần chủ yếu tham gia vào thị trường chứng khoán sơ cấp đó là: nhà đầu tư, nhà phát hành và nhà bảo lãnh.
- Khối lượng và nhịp độ giao dịch chứng khoán sơ cấp thấp hơn nhiều so với thị trường chứng khoán thứ cấp.
Đặc điểm thị trường chứng khoán thứ cấp
Cùng tìm hiểu một số đặc điểm cơ bản của thị trường thứ cấp sau đây:
- Thị trường chứng khoán thứ cấp cung cấp thanh khoản cho các nhà đầu tư. Vì thế mà nhà đầu tư có thể giao dịch mua và bán cổ phiếu bất cứ lúc nào.
- Trên thị trường chứng khoán thứ cấp có lượng giao dịch lớn nên chi phí giao dịch thấp.
- Khuyến khích đầu tư mới giữa các nhà đầu tư trong thị trường chứng khoán thứ cấp.
- Thị trường chứng khoán thứ cấp đảm bảo sự an toàn và giao dịch công bằng, minh bạch để bảo vệ quyền và lợi ích của các nhà đầu tư.
- Giúp các công ty, doanh nghiệp đáp ứng nhu cầu thanh khoản ngắn hạn. Đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho tính thanh khoản và khả năng thị trường của cổ phiếu hiện có.
- Thị trường chứng khoán thứ cấp là thị trường hoạt động liên tục thông qua các phiên giao dịch.
- Các khoản thu từ việc bán chứng khoán trên thị trường thứ cấp thuộc về các nhà đầu tư chứ không phải tổ chức phát hành.
- Thị trường thứ cấp giúp tính thanh khoản của các chứng khoán đã được phát hành trên thị trường sơ cấp được đảm bảo và nhà đầu tư có thể chuyển đổi chứng khoán mà họ đang sở hữu thành tiền mặt.
- Hoạt động của thị trường thứ cấp không làm tăng thêm lượng vốn đầu tư cho nền kinh tế mà chỉ làm thay đổi quyền sở hữu các chứng khoán đã được phát hành.
- Chứng khoán sau khi phát hành thường được mua đi hoặc bán lại nhiều lần trên thị trường thứ cấp, đặc biệt là cổ phiếu. Việc thực hiện giao dịch mua bán này có thể nhằm mục đích cất giữ tài sản, tài chính, nhận một khoản thu nhập cố định hàng năm (thông qua cổ tức, trái tức, …) hoặc để hưởng phần chênh lệch giá.
- Giá chứng khoán trên thị trường chứng khoán thứ cấp là không cố định mà phụ thuộc và cung và cầu của loại chứng khoán được giao dịch. Các nhà đầu tư không được mua trực tiếp cổ phiếu từ công ty phát hành mà phải thực hiện giao dịch mua bán trao đổi lại với các nhà đầu tư khác trên thị trường.
So sánh thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp
Nhằm giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp là gì, bài viết xin cung cấp những nội dung hữu ích để so sánh sự khác biệt hai loại thị trường nói trên:
STTNỘI DUNG SO SÁNHTHỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN SƠ CẤPTHỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN THỨ CẤP1Định nghĩaThị trường sơ cấp là thị trường trong đó chứng khoán được tạo ra cho các nhà đầu tư lần đầuThị trường thứ cấp là nơi mua bán cổ phiếu đã phát hành giữa các nhà đầu tư2Đơn vị, tổ chức có quyền can thiệp vào quá trình hoạt động của thị trường chứng khoánCông ty phát hành cổ phiếu và chính phủ Không có đơn vị, tổ chức nào can thiệp3Loại thị trườngThị trường phát hành mớiThị trường hậu mãi4Hoạt động giao dịch diễn ra với các tổ chức, cá nhân nàoGiao dịch diễn ra giữa các nhà đầu tư và các công tyGiao dịch được diễn ra giữa các nhà đầu tư5Tài chínhCung cấp vốn cho các doanh nghiệp công ty muốn mở rộng phát triển và đa dạng hóaKhông cung cấp tài chính cho các doanh nghiệp, công ty6Tổ chức/các nhân tham gia vào quá trình trung gianNgười bảo lãnh Các nhà môi giới 7Giá cả trên thị trườngGiá cố địnhGiá cả biến động do nhiều cung-cẩu8Các sản phẩm trong thị trườngSản phẩm bị hạn chế, gồm có 2 loại là IPO và FPOCổ phiếu, giấy ghi nợ, chứng quyền, các sản phẩm phát sinh, …9Quá trình mua hàngDiễn ra trực tiếp trên thị trườngCông ty phát hành cổ phiếu không tham gia vào quá trình mua hàng10Tần suất mua và bánBị hạn chế, nhà đầu tư chỉ có thể đầu tư một lần vào thị trườngTần suất mua và bán khá cao, nhà đầu tư có thể giao dịch nhiều lần11Đơn vị/tổ chức/cá nhân hưởng lợi íchCông tyNhà đầu tư12Mô hình hoạt độngKhông có tổ chứcĐược thiết lập có tổ chức13Nghĩa vụ của các đơn vị/tổ chức/cá nhânCông ty phát hành cổ phiếu và giấy ghi nợ phải tuân theo tất cả các quy địnhNhà đầu tư phải tuân theo các quy tắc của sở giao dịch chứng khoán và chính phủ14Nhược điểm/ bất lợiMất nhiều chi phí và thời gian Nếu có biến động giá nhà đầu tư có thể bị thiệt hại lớn15Sự khác biệt về tổ chứcKhông bắt nguồn từ bất kỳ vị trí cụ thể hoặc vị trí địa lýNó có sự tồn tại vật lý16Số lượng một bảo mật có thể được bánChỉ một lầnNhiều lần
Mối quan hệ giữa thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp
Giữa thị trường chứng khoán sơ cấp và thị trường chứng khoán thứ cấp có mối quan hệ nội tại. Trong đó thị trường chứng khoán sơ cấp là cơ sở, tiền đề tạo ra chứng khoán để lưu thông trên thị trường chứng khoán. Thị trường chứng khoán thứ cấp là động lực để cả hai thị trường cùng hoạt động hiệu quả.
Thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp có vai trò vô cùng quan trọng trong việc huy động vốn cho nền kinh tế quốc dân và tiếp cận thị trường nhằm phát huy mặt tích cực và hạn chế những mặt tiêu cực. Đảm bảo sự hoạt động ổn định của thị trường chứng khoán. Cả hai thị trường chứng khoán này có mối liên kết chặt chẽ với nhau, cùng tồn tại và phát triển.
Chính vì vậy mà cả hai loại thị trường sơ cấp và thứ cấp tác động qua lại lẫn nhau và không thể tách rời. Mối quan hệ giữa hai loại thị trường chứng khoán này được thể hiện qua các nội dung sau:
- Thị trường chứng khoán thứ cấp làm tăng sự ưa chuộng của các nhà đầu tư đối với chứng khoán. Đồng thời giúp họ giảm thiểu rủi ro. Các nhà đầu tư có thể dễ dàng sàng lọc, lựa chọn và thay đổi danh mục đầu tư.
- Doanh nghiệp giảm được chi phí huy động và sử dụng vốn làm tăng hiệu quả quản lý doanh nghiệp.
- Thị trường thứ cấp được xem là thị trường định giá cho các công ty. Vấn đề này giúp xác định giá cả của chứng khoán dựa vào giá trị công ty trên thị trường sơ cấp.
- Thị trường thứ cấp cung cấp danh mục chi phí vốn với từng mức độ rủi ro khác nhau từ việc xác định giá. Tạo cơ sở tham chiếu cho các nhà phát hành, cũng nhưng các nhà đầu tư giao dịch trên thị trường chứng khoán cơ sở.
Kết luận
Thị trường chứng khoán đang dần trở thành một lĩnh vực kinh doanh đầu tư sinh lời cao và rất thịnh hành tại Việt Nam. Dù bạn là người mới tham gia hay là nhà đầu tư chứng khoán lâu năm. Việc trang bị cho mình những kiến thức cơ bản và kỹ năng vững chắc về thị trường chứng khoán cũng chính là nền tảng của việc đầu tư.
Chính vì vậy việc tìm hiểu những thông tin thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp là gì, đối với các nhà đầu tư là điều vô cùng quan trọng và thật sự cần thiết trong công cuộc đầu tư tìm kiếm lợi nhuận. Trên đây, bài viết được chia sẻ bởi công ty chứng khoán Yuanta Việt Nam.
