歸去來兮，田園將蕪，胡不歸！ 既自以心為形役，奚惆悵而獨悲？ 悟已往之不諫，知來者可追。 實迷途其未遠，覺今是而昨非。 舟遙遙以輕颺，風飄飄而吹衣。 問征夫以前路，恨晨光之熹微。
乃瞻衡宇，載欣載奔。 僮僕歡迎，稚子候門。 三徑就荒，松菊猶存。 攜幼入室，有酒盈樽。 引壺觴以自酌，眄庭柯以怡顏。 倚南窗以寄傲，審容膝之易安。 園日涉以成趣，門雖設而常關。 策扶老以流憩，時矯首而遊觀。 雲無心以出岫，鳥倦飛而知還。 景翳翳以將入，撫孤松而盤桓。
歸去來兮，請息交以絕遊。 世與我而相違，復駕言兮焉求？ 悅親戚之情話，樂琴書以消憂。 農人告余以春及，將有事於西疇。 或命巾車，或棹孤舟。 既窈窕以尋壑，亦崎嶇而經丘。 木欣欣以向榮，泉涓涓而始流。 羨萬物之得時，感吾生之行休。
已矣乎！ 寓形宇內復幾時，曷不委心任去留？ 胡為遑遑，欲何之？ 富貴非吾願，帝鄉不可期。 懷良辰以孤往，或植杖而耘耔。 登東皋以舒嘯，臨清流而賦詩。 聊乘化以歸盡，樂夫天命復奚疑! Phiên âm Hán-Việt
Quy khứ lai hề, điền viên tương vu, hồ bất quy! Ký tự dĩ tâm vi hình dịch, hề trù trướng nhi độc bi? Ngộ dĩ vãng chi bất gián, tri lai giả khả truy. Thực mê đồ kỳ vị viễn, giác kim thị nhi tạc phi. Chu dao dao dĩ khinh dương, phong phiêu phiêu nhi xuy y. Vấn chinh phu dĩ tiền lộ, hận thần quang chi hy vi.
Nãi chiêm hành vũ, tái hân tái bôn. Đồng bộc hoan nghinh, trĩ tử hậu môn. Tam kính tựu hoang, tùng cúc do tồn. Huề ấu nhập thất, hữu tửu doanh tôn. Dẫn hồ trường dĩ tự chước, miện đình kha dĩ di nhan. Ỷ nam song dĩ ký ngạo, thẩm dung tất chi dị an. Viên nhật thiệp dĩ thành thú, môn tuy thiết nhi thường quan. Sách phù lão dĩ lưu khế, thời kiểu thủ nhi du quan. Vân vô tâm dĩ xuất tụ, điểu quyện phi nhi tri hoàn. Cảnh ế ế dĩ tương nhập, phủ cô tùng nhi bàn hoàn.
Quy khứ lai hề, thỉnh tức giao dĩ tuyệt du. Thế dữ ngã nhi tương vi, phục giá ngôn hề yên cầu? Duyệt thân thích chi tình thoại, lạc cầm thư dĩ tiêu ưu. Nông nhân cáo dư dĩ xuân cập, tương hữu sự ư tây trù. Hoặc mệnh cân xa, hoặc trạo cô chu. Ký yểu điệu dĩ tầm hác, diệc khi khu nhi kinh khâu. Mộc hân hân dĩ hướng vinh, tuyền quyên quyên nhi thuỷ lưu. Tiện vạn vật chi đắc thời, cảm ngô sinh chi hành hưu.
Dĩ hĩ hồ! Ngụ hình vũ nội phục kỷ thời, hạt bất uỷ tâm nhiệm khứ lưu? Hồ vi hoàng hoàng, dục hà chi? Phú quý phi ngô nguyện, đế hương bất khả kỳ. Hoài lương thần dĩ cô vãng, hoặc thực trượng nhi vân tỷ. Đăng đông cao dĩ thư khiếu, lâm thanh lưu nhi phú thi. Liêu thừa hoá dĩ quy tận, lạc phù thiên mệnh phục hề nghi?
Dịch nghĩa
Về đi thôi! Ruộng vườn sắp trở thành hoang vu, cớ sao chưa về? Đã để tâm hồn cho thể xác sai khiến thì sao còn ảo não, buồn khổ một mình mà làm chi? Ta đã hiểu rõ rồi, những việc đã qua không thể sửa chữa được, nhưng những việc sau này còn có thể đổi thay, Bởi vì ta chưa đi sâu vào con đường lầm lạc, ta thấy rõ ngày hôm nay ta đúng mà ngày hôm qua là sai. Thuyền nhè nhẹ lướt đi, gió mát thổi bay tà áo. Hỏi thăm khách qua đường, con đường phía trước, giận thay, ánh mặt trời buổi mai lờ mờ không rõ.
Nhìn thấy nhà, lòng vui sướng quá, ta rảo bước đi nhanh. Đầy tớ chạy ra đón ta, con thơ chờ ta ở cổng. Cỏ hoang phủ lấp đường đi trong vườn, nhưng cây tùng cây cúc vẫn như xưa. Dắt con vào nhà, có sẵn rượu đầy vò. Ta cầm bình rượu tự rót cho ta, trông cành lá tươi tốt trước sân mà lòng vui vô hạn. Ngồi dựa vào cửa sổ phía nam, mà ký thác tâm tình phóng khoáng, mới biết nơi nhỏ hẹp này đủ để duỗi chân, cũng đủ sống an nhàn. Ngày ngày đi bách bộ trong vườn, thích thú biết bao, tuy có cửa ngõ, nhưng lúc nào ta cũng đóng kín. Ta chống gậy đi mãi, lâu lâu lại ngửng lên nhìn về phía xa. Đám mây tự nhiên bay ra khỏi núi, chim bay mỏi cánh thì nhớ bay về. Mặt trời sắp khuất sau rặng núi, nhưng ta vẫn đứng mân mê cây tùng lẻ loi, thơ thẩn đấy mãi.
Về đi thôi! Từ đây không giao du với ai nữa, Ta với đời không còn liên quan gì với nhau nữa. Giao du để làm gì? Ta vui sướng lắng nghe những lời tình tứ của người thân, ta vui với đèn sách để giải mối ưu phiền trong lòng ta. Nhà nông cho ta biết ngày xuân đã đến, phải cày cấy đám ruộng phía tây. Có lúc ta ngồi trên chiếc xe che mui, có lúc ta chèo, con thuyền nhỏ. Ta cho thuyền đi vào sâu tìm nguồn suối, hay là đánh xe lên các đống gò. Cỏ cây xanh tốt, suối chảy không ngừng. Ta càng thèm muốn thấy vạn vật gặp thời, và càng cảm thương cho việc xuất xứ của ta.
Nhưng thôi! Tấm thân gửi trên cõi đời này, hỏi còn được mấy lúc. Sao không để mặc cho nó trôi đi, còn hoảng hốt muốn đi đâu nữa? Giàu sang vốn không phải sở nguyện của ta, mà cảnh tiên thì ta không có cách gì đi tới. Nay gặp thời tiết đẹp, một mình ta dạo chơi, hoặc cầm gậy bới cỏ hoang. Tới bờ ruộng hoang ta ngâm nga, lội dòng suối, ta làm thơ, mặc vạn vật biến hoá cho đến lúc tận cùng. Vui đạo trời, biết mệnh người, còn có điều gì nghi hoặc nữa.
Bản dịch của Từ Long
Đi về, sao chẳng về đi? Ruộng hoang vườn rậm, còn chi chưa về? Đem tâm để hình hài sai khiến, Còn ngậm ngùi than vãn với ai? Ăn năn thì sự đã rồi, Từ đây nghĩ lại biết thôi mới là. Lối đi lạc chưa xa là mấy, Nay khôn rồi chẳng dại như xưa. Con thuyền thuận nẻo gió đưa, Gió hây hẩy áo, thuyền lơ lửng chèo. Hỏi hành khách lối nào đi tới, Bóng mập mờ trời mới rạng đông. Miền quê nẻo trước xa trông, Chân hăm hở bước, đường mong tới nhà. Chạy đón chủ năm ba người tớ, Đứng chờ ông mấy đứa trẻ con. Rầm rì ba khóm con con, Mấy cây tùng cúc hãy còn như xưa. Tay dắt trẻ vào nhà mừng rỡ, Rượu đâu đà sẵn chứa đầy vò. Thoạt ngồi tay đã nghiêng hồ, Cười nom sân trước thấp tho mấy cành. Ngồi giễu cợt một mình trước sổ, Khéo cũng hay vừa chỗ rung đùi. Thăm vườn dạo thú hôm mai, Cửa dù có, vẫn then cài như không. Chống gậy dạo quanh vườn lại nghỉ, Ngắm cảnh trời khi ghé trông lên. Mây đùn mấy đám tự nhiên, Chim bay mỏi cánh đã quen lối về. Bóng chiều ngả bốn bề bát ngát, Quanh gốc tùng tựa mát thảnh thơi. Từ đây mới thực về rồi, Thôi xin từ tuyệt với người vãng lai. Vì ta đã với đời chẳng hiệp, Cần chi mà giao thiệp với ai. Chuyện trò thân thích mấy người, Bạn cùng đèn sách khi vui đỡ buồn. Người làm ruộng ôn tồn hỏi chuyện, Tới xuân rồi sắp đến việc ta. Hoặc truyền sắm sửa câu xa, Hoặc khi đủng đỉnh thuyền ra coi đồng. Dưới khe nọ nước vòng uốn éo, Bên đường kia gò kéo gập ghềnh. Cỏ cây mơn mởn màu xanh, Suối tuôn róc rách bên ghềnh chảy ra. Ngắm muôn vật đương mùa tươi tốt, Ngán cho ta thôi trót già rồi, Thôi còn mấy nỗi ở đời, Khứ lưu sao chẳng phóng hoài tự nhiên. Cớ chi nghĩ thêm phiền tức dạ, Đi đâu mà tất tả vội chi? Giàu sang đã chẳng thiết gì, Cung tiên chưa dễ hẹn kỳ lên chơi. Chi bằng lúc chiều trời êm ả, Việc điền viên vất vả mà vui. Lên cao hát một tiếng dài, Xuống dòng nước chảy ngâm vài bốn câu. Hình thể này mặc dầu tạo hoá, Tới lúc nào hết cả thì thôi. Lòng ta phó với mệnh trời, Đừng ngờ chi nữa, cứ vui vẻ hoài.
